kelias į europos sąjungą

Idea zjednoczonej Europy ma bardzo długie tradycje. Wraz z upadkiem Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku powstała myl by Europa na powrót była zjednoczona. Dlatego Karol Wielki w konsekwencji wzmacniania Imperium Frankońskiego doprowadził do restytucji Cesarstwa Rzymskiego (Restitutio Imperii Romanum). Po jego śmierci, w 962 roku uniwersalistyczne zadanie przejęło święte Cesarstwo Ottona I. Jednakże Europa parła w stronę dezintegracji. Ideałem nie była wspólnota, lecz suwerenność. Na taki stan rzeczy wpływ miało wiele różnorodnych czynników. Przede wszystkim emancypacja polityczna możnowładztwa, które wspomagane rozwojem prawa feudalnego dążyło do uzyskania coraz większej wolności politycznej i ekonomicznej. Drugim czynnikiem, moim zdaniem, był rozwój wiadomości narodowej. Oczywiście owa wiadomość w żadnym wypadku nie przypominała tej z XIX i początku XX wieku, ale mimo to była znaczącym krokiem naprzód w porównaniu z czasami starożytnymi i wczesnym średniowieczem. Mimo to wielu myślicieli, jak i mężów stanu widziało Europę zjednoczoną. W latach 1462 – 1464 król czeski, Jerzy z Podiebradu wysunął projekt utworzenia związku państw europejskich, w ramach którego powołany miałby być m.in. obligatoryjny arbitraż dla rozstrzygnięcia sporów między państwami europejskimi. Projekt przewidywał również utworzenie zgromadzenia, które podejmowałoby decyzje większością głosów. Późniejsze lata przyniosły jeszcze wiele podobnych projektów, które pozostały jedynie w sferze marzeń ich autorów. Dopiero wiek XX, a w szczególności jego druga połowa przekształcił marzenia w rzeczywistość. W 1930 roku, Aristide Briand, francuski minister spraw zagranicznych wystąpił z memorandum, w którym proponował utworzenie stowarzyszenia państw europejskich o charakterze federacyjnym pod nazwą: System Europejskiej Unii Federalnej.

1.Wspólne korzenie

Dla współczesnego Europejczyka proces integracji kontynentu rozpoczął się wraz z powstaniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Nie jest to jednak pierwsza próba zjednoczenia narodów Europy w jednym organizmie państwowym; nie znaczy to także, że wcześniej nic nie łączyło mieszkańców naszego kontynentu. Najstarszym fundamentem łączącym obywateli Europy jest kultura antyczna.  Na pierwszym miejscu należy wymienić starożytną Grecję. Powstała wówczas kultura – grecka filozofia, architektura i ustrój państw greckich (polis), stanowiła odniesienie dla następnych pokoleń. Grecy choć byli rozproszeni w wielu państwach – miastach czuli wspólnotę kulturową i wyraźnie podkreślali swą odrębność od innych cywilizacji, czym przypominają współczesnych Europejczyków. Osiągnięcia starożytnej Grecji zostały rozwinięte i rozpropagowane na obszarze całej Europy przez państwo Rzymskie. Imperium Romanum zjednoczyło w swych granicach większą część państw należących do współczesnej Unii Europejskiej. W ciągu blisko pięciuset lat (od 27 r. p.n.e. do 476 r. n.e.) pod wspólnymi rządami znajdowały się terytoria od cieśniny gibraltarskiej na zachodzie po Ren na wschodzie. Nie znaczy to, że mieszkańcy pozostałych terenów naszego kontynentu odseparowani byli od wpływów starożytnego Rzymu. Na terytorium dzisiejszej Polski docierali kupcy rzymscy poruszający się wzdłuż szlaku bursztynowego. O tym, że kontakty te były intensywne, przekonują nas znaleziska monet i wyrobów rzymskich na terytorium naszego państwa. Blaski osiągnięć cywilizacji starożytnego Rzymu znajdujemy we wszystkich dziedzinach naszego życia. W naszej architekturze, filozofii czy prawie wciąż można odnaleźć bezpośrednie odniesienia do osiągnięć rzymskich. Przez państwo rzymskie do ludów i plemion zamieszkujących kontynent dotarło również chrześcijaństwo.

Chrześcijaństwo i wartości jakie z sobą niesie, przez wielu uważane jest za kluczowy element europejskiej tożsamości. Mimo różnic jakie dzielą ludzi wierzących na naszym kontynencie, ewangelia pozostaje wspólnym punktem odniesienia. Nie należy także zapominać, że twórcy współczesnej Unii Europejskiej wywodzili się z partii o chrześcijańskim rodowodzie. O roli jaką pełni chrześcijaństwo w jednoczeniu kontynentu często wspominał Robert Schuman, główny pomysłodawca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Europa została podzielona między wiele mniejszych państw i plemion. Wkrótce jednak nastąpiły próby ponownego zjednoczenia naszego kontynentu.

Tu pierwsze chronologicznie miejsce zajmuje monarchia Karola Wielkiego. Pod jednym berłem została zjednoczona ludność północnych Włoch, Francji i znaczna część dzisiejszych Niemiec. Karol Wielki koronował się na cesarza, co stanowiło nawiązanie do wielonarodowego Cesarstwa Rzymskiego. Po rozpadzie monarchii Karolińskiej do tradycji rzymskich nawiązali władcy Niemiec. Utworzono Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Cesarz przyznawał sobie zwierzchnią władzę nad innymi władcami chrześcijańskimi i choć jego wpływy ograniczały się głównie do Niemiec i północnych Włoch, to istnienie Cesarstwa stanowiło ważny etap w tworzeniu ogólnoeuropejskiej tożsamości. Szczególnie ważny dla nas jest jeden z władców tego państwa – Otton III. Ten władca chciał stworzyć jeden organizm państwowy obejmujący całą ówczesną chrześcijańską Europę. Państwo to miało się składać z trzech członów: Francji, Niemiec i Polski, przy czym Francja i Polska miały być rządzone przez własnych królów, poddanych jedynie zwierzchności Cesarza. Otton III spotkał się w 1000 r. w Gnieźnie z księciem Bolesławem Chrobrym – późniejszym pierwszym królem Polski. Obu władców połączyła postać świętego Wojciecha, który był przyjacielem władcy Niemiec. Otton przekazał Bolesławowi Chrobremu w dowód przyjaźni Włócznie Świętego Maurycego.

Całe średniowiecze jest bardzo ważnym okresem dla tworzenia się wspólnej europejskiej tożsamości. Mimo ciągłych wojen i konfliktów między władcami ówczesnej Europy można powiedzieć, że kontynent był wówczas faktycznie zjednoczony. Działało wiele wspólnych instytucji – papież sprawował zwierzchnią władzę duchową nad królami i książętami, w całej Europie gospodarka i system polityczny działał na takich samych zasadach, działały uniwersytety, których program oparty o teologię był podobny na całym kontynencie, elity Europy porozumiewały się wspólnym językiem – łaciną, a przedsiębiorcy mieli nawet wspólną “walutę” – złoto. Rycerze królestw europejskich wspólnie wyruszali na krucjaty by zdobyć Ziemię Świętą . Wraz z końcem średniowiecza w Europie coraz ważniejsza staje się tożsamość narodowa. Języki narodowe zaczynają zastępować łacinę. Natomiast reformacja doprowadziła również do religijnych podziałów na kontynencie. Nie znaczy to jednak, że zaprzestano myśli o jednym wielki państwie dla narodów Europy. Jednak zjednoczenia próbowano dokonać głównie przez siłę oręża, przez podporządkowanie innych narodów jednemu, który zyskałby dominację na kontynencie. Nie udało się to jednak żadnemu, a w każdym razie dominacja nie było trwała. Najpierw rola europejskiego mocarstwa przypadła Hiszpanii, później na kontynencie europejskim dominowała Francja. Nie należy również zapominać o sile XVI i XVII wiecznej Rzeczpospolitej. Nadzieje na trwałe i dobrowolne zjednoczenie kontynentu przyniosła Rewolucja Francuska. Uważano, że ludy Europy wyzwolone spod władzy dziedzicznych monarchów same zechcą połączyć się w jeden organizm. Na krótko kontynent europejski znalazł się pod wspólnym berłem Napoleona, choć jego rządy w większości państw przyniosły raczej niechęć do francuskiej dominacji. Ideały Rewolucji Francuskiej – Wolność, Równość i Braterstwo były na tyle uniwersalne, że mogły stanowić wspólną platformę dla ludzi z różnych państw. Takie założenia przyświecało wielu dziewiętnastowiecznym ruchom narodowo-wyzwoleńczym. Wspólny zryw w wielu państwach Europy miał miejsce w czasie Wiosny Ludów. Niestety coraz większy wpływ zaczęły zdobywać dwie ideologie – nacjonalizm i komunizm, które wykluczały jakiekolwiek ponadpaństwowe porozumienie, na zasadach akc3eptowanych przez większość obywateli. Trzeba było tragedii dwóch wojen światowych, które w znacznym stopniu zrujnowały Europę, by idea integracji odżyła i znalazła trwałe poparcie wśród mieszkańców kontynentu.
Idea Unii Europejskiej nie narodziła się w XX wieku. Z chrześcijańskich idei pojednania i pokoju wypływał ideał wspólnoty bez wojen. Wojny i konflikty państw narodowych przekonywały o konieczności zbliżenia narodów i jedności europejskiej. Idea zjednoczonej Europy przeżywała wzloty i porażki, miała swych rzeczników i zdrajców, bojowników i mediatorów. Wpłynęły na nią chrześcijańskie misje i wyprawy krzyżowe, wojny o niepodległość i następstwo tronu, spory dynastyczne i podziały terytorialne, przymierza europejskich władców i napoleońskie roszczenia do hegemonii, traktaty pokojowe w Wersalu w 1871 i 1919 r., hitlerowska krucjata propagandowa na rzecz “Nowej Europy”, tworzenie bloków i połączenie się państw zachodniej Europy w wyniku zimnej wojny. W końcu idea Europy wspólnot i De Gaulle’owska “Europa ojczyzn” stały się historyczną rzeczywistością w “domu europejskim”.“Orbis christianus”Według tablicy narodów w tradycji biblijnej, zawartej w 10. rozdziale Księdze Rodzaju, Europa powstała jako trzeci spośród kontynentów, które Noe rozdzielił między swoich synów: Sem otrzymał Azję, Cham – Afrykę, a Jafet – Europę. Geografowie antyku odkryli Europę oddzieloną od Azji, skąd miały pochodzić tyrania i terroryzm. Kontynentowi rozciągającemu się na północ od Morza Śródziemnego – od Zatoki Gibraltarskiej do Morza Czarnego – nadali Grecy imię fenickiej księżniczki porwanej przez Zeusa.W IX i X wieku Europa zapomniała o swym pojęciu geograficznym. Zagrożenie kontynentu z zewnątrz ze strony Mongołów i Turków doprowadziło do wypraw krzyżowych, mających na celu uwolnienie miejsc świętych chrześcijaństwa spod panowania islamskiego. Był to pierwszy ruch historyczny ogarniający całą Europę. Ogłaszając w 1095 r. pierwszą krucjatę papież Urban II pisał, że “żaden chrześcijanin nie wystąpi przeciwko drugiemu, aby chrześcijaństwo nie zanikło, lecz mogło się rozprzestrzeniać”. Jednak wskutek wypraw krzyżowych, mających na celu walkę z islamem, Europejczycy tylko zjednoczyli heretyków i Turków w walce o swą kulturę i religię.
Jako rządcy nowo odkrytych kontynentów Portugalia, Hiszpania, Holandia i Anglia stworzyły dla handlu luksusowymi dobrami nowe sojusze geopolityczne. Zgodnie z dewizą “ius in bello”, obrona pokoju oznaczała teraz również utrzymanie równowagi sił, którą na skutek wojen trzeba było ciągle stabilizować. Po wojnach religijnych XV i XVI wieku przyszły wojny o niepodległość i dziedziczenie tronów przez władców, którzy swoją suwerenność opierali na “prawie Bożym” i kwestionowali nadrzędną władzę dążącego do jedności chrześcijaństwa.Po Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1776 r. w Europie zaczęło obowiązywać prawo narodów do samostanowienia w sprawie przyszłych układów państwowych. George Washington pisał do generała Marie Josepha La Fayette’a: “Jestem obywatelem wielkiej republiki ludzkiej. Widzę ludzi zjednoczonych braterskimi więzami w wielkiej rodzinie. Zasialiśmy ziarno wolności i jedności, które stopniowo będzie kiełkowało na całej ziemi. Pewnego dnia, na wzór Stanów Zjednoczonych Ameryki powstaną Stany Zjednoczone Europy. Stany Zjednoczone będą wzorem ustawodawstwa dla wszystkich narodów”.Zasada narodowości oparta na wspólnocie solidarności zapoczątkowała nową epokę, w której Europa państw narodowych dążyła do wolności swoich ludów, zaś prawa człowieka zagrażały prawu suwerenności. Napoleon, jako kontynuator rewolucji, “cesarz suwerenności ludowej” był w 1809 r. dla austriackiego kanclerza, księcia Klemensa von Metternicha “suwerenem Europy”, “Karolem Wielkim jakobinizmu”, który z duszy narodów wyprowadził uczucia narodowe.Kongres Wiedeński i Święte Przymierze władców, powołujące się na prawo Trójcy Świętej i prawdziwe królestwo Boże, chciał zbudować pokój “dla Europy” za pomocą nowego układu terytoriów, ale wbrew zasadzie suwerenności narodowej. Zmierzająca do stabilizacji restauracyjna polityka konferencji Metternicha, przez 40 lat gwarantowała przynajmniej zewnętrzny pokój w Europie.
Przed Wiosną Ludów 1848 roku zagorzali pacyfiści domagali się emancypacji praw człowieka. Giuseppe Mazzini w manifeście “Młoda Europa”, napisanym w 1843 r. dla Europejskiego Komitetu Rewolucyjnego, zaapelował o założenie europejskiej “federacji republik”, bez instytucji ponadnarodowych. Apostoł włoskiej jedności zaproponował układ braterski między narodami dla zalążka “młodej Italii, młodej Polski i młodych Niemiec”.W 1850 r. Wiktor Hugo wrócił do idei “Stanów Zjednoczonych Europy”. Tę swoją wizję ogłosił już 1847 r. na zorganizowanym przez Mazziniego kongresie pokojowym w Paryżu, lecz został wówczas wyśmiany. Przekonywał jednak, że “nadejdzie dzień, gdy wy Rosjanie, Włosi, Anglicy, Niemcy – wszystkie narody kontynentu, bez jakichkolwiek różnic i nie tracąc swojej wspaniałej tożsamości, podporządkujecie się wyższej jedności i powstanie braterstwo europejskie. (…) Nadejdzie dzień, gdy uniwersalne prawo wyborcze narodów zastąpi kule i bomby kartami wyborczymi w sumiennych pracach wielkiego suwerennego senatu, który będzie dla Europy tym, czym jest dla Anglii parlament, dla Niemiec sejm i zgromadzenie ustawodawcze dla Francji”.Chcąc zapobiec odrodzeniu się Świętego Przymierza monarchii socjalista Pierre Joseph Proudhon ogłosił w 1863 r. koncepcję “federacji federacji”. Jego uczeń Charles Lemonnier założył w 1867 r. Ligę Pokoju i Wolności, do której przystąpili Giuseppe Garibaldi i Wiktor Hugo. W 1872 r. Lemonnier założył dziennik zatytułowany “Stany Zjednoczone Europy”, który zainspirował cara Mikołaja II do zwołania bezpośrednio po wojnie rosyjsko-tureckiej w 1872 r. konferencji pokojowej w Hadze.Ruch pokojowy w Europie umacniał się na falach międzynarodowego socjalizmu i komunizmu. Jednak ten niezgodny koncert wielkich mocarstw, jak również przelew krwi w wojnach narodowych zniszczyły myśl europejską po 1870 roku. Przebieg integracji europejskiejHistoria integracji europejskiej : • utworzenie w 1951r. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali przez Francję, Niemcy (RFN), Holandię, Belgię, Luksemburg i Włochy,
• podpisanie tzw. Traktatu Rzymskiego i zawiązanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) wraz z Europejską Wspólnotą Energii Atomowej (EUROATOM).Główne cele powyższych organizacji to :– wspólne zarządzanie przemysłem węglowym i stalowym,– współpracy przy pokojowym wykorzystaniu energii atomej,– wspólna polityka celna wewnątrz i na zewnątrz wspólnoty,– swoboda przepływu czynników produkcji,– wspólna polityka ekonomiczna i jednolite (podobne) ustawodawstwo,– wspólna polityka rolna. • podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986r. – dalsze pogłębienie integracji w celu zapewnienia swobodnego przepływu kapitału, towarów, usług i siły roboczej poprzez ujednolicenie przepisów i likwidację stanowisk celnych, • 07.02.1992r. – Traktat z Maastricht o powołaniu Unii Europejskiej obejmującej unię ekonomiczną, walutową i polityczną.Historia Unii Europejskiej – etapy rozszerzeniaCzłonkami założycielami wszystkich trzech Wspólnot było sześć państw zachodnioeuropejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Pozostałe państwa przystąpiły do WE, Euratomu i EWWiS na podstawie dyspozycji art. 237 traktatu rzymskiego o WE z 1957 roku. 1951 – 18 kwietnia powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin upłynął 23 lipca 2002 r.). Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.1957 – 25 marca powstały: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejska Wspólnota Gospodarcza, na mocy Traktatu Rzymskiego; traktat został zawarty na czas nieograniczony; głównym celem EURATOMU było pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. EWG zmieniło nazwę na Wspólnotę Europejską. 1973 – pierwsze rozszerzenie – 1 stycznia wszedł w życie traktat o przystapieniu do WE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Norwegowie wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.
31 lipca 1961 – Irlandia składa wniosek o członkostwo 9 sierpnia 1961 – Wielka Brytania składa wniosek o członkostwo10 sierpnia 1961 – Dania składa wniosek o członkostwo 30 kwietnia 1962 – Norwegia składa wniosek o członkostwo 30 czerwca 1970 – rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych 1963 – veto Francji wbec wniosku Wielkiej Brytanii 1963 – negocjacje ze wszystkimi państwami kandydującymi zostaja zawieszonegrudzień 1969 – konferencja szefów państw i rządów krajów członkowskich EWG w Hadze – wyrażono warunkową zgodę na wznowienie rokowań z Wielka Brytanią 1970 – wznowienie negocjacji ze wszystkimi państwami kandydującymi22 stycznia 1972 – podpisanie Traktatu Akcesyjnego Danii, Norwegii, Wielkiej Brytanii i Irlandii1 stycznia 1973 – traktaty wchodzą w życie (prócz Norwegii – negatywny wynik referendum) 1 stycznia 1978 – kończy się pięcioletni okres przejściowy dla nowych państw członkowskich1981 – drugie rozszerzenie – 1 stycznia, na mocy układu podpisanego 28 maja 1979 r. Grecja została kolejnym państwem członkowskim WE.12 czerwca 1975 – Grecja składa wniosek o członkowstwo 27 lipca1976 – początek negocjacji akcesyjnych 28 maja 1979 – podpisanie Traktatu Akcesyjnego1986 – trzecie rozszerzenie – 1 stycznia Hiszpania i Portugalia stały się pełnoprawnymi członkami WE.28 marca 1977 – Portugalia składa wniosek o członkostwo28 lipca 1977 – Hiszpania składa wniosek o członkostwo 6 czerwca 1978 – Portugalia rozpoczyna negocjacje 5 lutego 1979 – Hiszpania rozpoczyna negocjacje 12 czerwca 1985 – podpisanie traktatów akcesyjnych w Madrycie i Lizbonie1 stycznia 1986 – traktaty wchodzą w życie1990 – Po upadku Muru Berlińskiego, zjednoczone Niemcy dostosowują zasady swojego członkostwa do zwiększonej o wschodnie landy liczby mieszkańców.1995 – czwarte rozszerzenie – 1 stycznia Austria, Finlandia i Szwecja stały się członkami UE. Społeczeństwo Norwegii większością 52,8 % wypowiedziało się przeciwko akcesji z UE.17 lipca 1989 – Austria składa wniosek o członkostwo 1 lipca 1991 – Szwecja składa wniosek o członkostwo 18 marca 1992 – Finlandia składa wniosek o członkostwo 25 listopada 1992 – Norwegia składa wniosek o członkostwo 1993 – rozpoczynaja się negocjacje akcesyjne ze wszystkimi panstwami kandydujacymi
24 czerwca 1994 – podpisanie Traktatu Akcesyjnego Austrii, Finlandii i Szwecji 1 stycznia 1995- traktaty wchodzą w życie (prócz Norwegii – negatywny wynik referendum)2004 – piąte rozszerzenie – 1 maja Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry stały się pełnoprawnymi członkami UE.Grupa Luksemburska Grupa 5+1 – pierwsza grupa państw EŚiW, która rozpoczęła negocjacje akcesyjne w wyniku decyzji Rady Europejskiej obradującej w Luksemburgu w grudniu 1997 r.Kraje te rozpoczęły negocjacje w marcu 1998 r., a zakończyły w grudniu 2002 r.: Polska, Czechy , Węgry, Estonia , Słowenia , Cypr Grupa Helsińska – to sześć państw negocjujących członkostwo w Unii Europejskiej w drugiej turze po uzyskaniu pozytywnej rekomendacji podczas szczytu Rady Europejskiej w Helsinkach w grudniu 1999 r. Państwa te rozpoczęły negocjacje w czerwcu 2000 r.: Bułgaria, Litwa , Łotwa , Rumunia , Słowacja , Malta Zgodnie z decyzjami podjętymi przez przywódców państw członkowskich, potwierdzonymi przez Radę Europejską w czerwcu 2005 r., proces rozszerzenia dotyczy obecnie Bałkanów i Turcji.Na posiedzeniu Rady ds. Ogólnych UE 14 grudnia 2004 r. Bułgaria i Rumunia zamknęły formalnie negocjacje akcesyjne. Rumunia i Bułgaria mogą wejść do UE w styczniu 2007 r., o ile dokończą dostosowanie prawa i zdecydowanie przyspieszą walkę z korupcją i zorganizowaną przestępczością (warunki wymienione w Traktacie o przystąpieniu podpisanym 25 kwietnia 2005 r.). Komisja Europejska w październiku oceni, czy ten warunek spełniły. Gdyby się okazało, że oba kraje nie przyspieszyły reform, Komisja zaproponuje, by rozszerzenie nastąpiło w 2008 r.